स्याङ्जाका शंकर पाण्डे नेपाली राजनीतिका एक जीवन्त र विरलै भेटिने उदाहरण हुन्। ४८ वर्षभन्दा लामो समयदेखि उहाँले आफ्नो साधारण जीवनशैली, त्याग र दृढ अडानका कारण नेपाली राजनीतिमा आफ्नो छुट्टै पहिचान बनाउनुभएको छ।
🙏 प्रजातन्त्रका लागि अठोट र सन्न्यासी जीवन
२०३४ सालमा नेपाली कांग्रेसका नेता बीपी कोइराला क्यान्सरको उपचारका लागि विदेश जाँदै गर्दा देशमा एकताको आवश्यकता महसुस गर्दै २४ वर्षीय शंकर पाण्डे गहिरो रूपमा प्रभावित भए। एक हवाई यात्राको घटनापछि उहाँले प्रजातन्त्र पुनर्वहाली नभएसम्मका लागि अभूतपूर्व अठोट लिनुभयो:
 * जुत्ता/चप्पल नलगाउने: नाङ्गा खुट्टामा हिँड्ने।
 * साधु/सन्न्यासी जस्तो पहिरन लगाउने।
 * अन्न नखाने: पञ्चायती शासनको विरोध स्वरूप ०३६ सालदेखि ०४६ सालसम्म अन्न नखाई जडीबुटी र दुबो मात्र खाए।
यही कारणले उहाँ 'दुबो खाने सांसद' को उपनामले परिचित हुनुभयो।
😢 सुरक्षाकर्मीको आँसु र गिरफ्तारीको क्षण
सत्याग्रह र आन्दोलनका क्रममा उहाँलाई स्याङ्जा र लमजुङ जेल सारियो। लामो बाटो खाली खुट्टा हिँड्दा उहाँको गोडामा घाउका फोकाहरू आए र रगत बग्यो। बाटोमा आराम गर्दा एक सुरक्षाकर्मीले उहाँको यो अवस्था देखेर आँसु चुहाए र आफ्नो विवशता व्यक्त गरे। यसले उहाँको त्यागको गहिराइ दर्शाउँछ।
🏛️ नाङ्गो खुट्टामा सिंहदरबार: सांसदको शपथग्रहणमा अवरोध
०४८ सालको पहिलो निर्वाचनमा शंकर पाण्डे नाङ्गा खुट्टा गाउँ–बस्तीमा पुगेर भोट मागी विजयी हुनुभयो। तर, शपथग्रहणका लागि सिंहदरबार जाँदै गर्दा खालि खुट्टा र साधारण पहिरनका कारण सुरक्षाकर्मीले उहाँलाई रोके।
उहाँले दृढ स्वरमा जवाफ दिनुभयो, "बाबू हो, म सांसद हुँ। यहाँबाट भर्खरै कोट, पाइन्ट र दौरा–सुरुवाल लगाएर जाने धेरै सांसदलाई तपाईंले सलाम मात्र गर्नुभयो। तर मलाई यस्तै साधारण पहिरनमा देखेर रोक्नुभयो।" उहाँको अडान सुनेपछि सुरक्षाकर्मीले सम्मानपूर्वक सलाम गरेर छाडे।
संसद् भवनभित्र प्रवेश गरे पनि उहाँले लगाएको साधारण जोगीको भेष (खुट्टामा खराउ) मा शपथग्रहण गर्न दिइएन। राष्ट्रिय पोशाक र जुत्ता लगाउनैपर्ने सर्त आएपछि उहाँले तीन दिनको समय माग्नुभयो। जनमतको अवमूल्यन हुन नदिन उहाँले एक उपाय निकाले:
> "डाक्टरले ड्रेस अस्पतालभित्र मात्र लगाउँछ। त्यसकारण म पनि बैठकभित्र बस्ने बेलामा मात्र यो (राष्ट्रिय) कपडा लगाउँछु।"
> 
यो अडानपछि उहाँले शपथग्रहण गर्नुभयो।
🚌 सार्वजनिक यातायातमा नेताहरूको 'गाली' र विकासको अडान
सांसद हुँदा पनि उहाँ काठमाडौँमा डेराबाट संसद् भवनसम्म कि हिँडेरै, कि सार्वजनिक यातायातमा पुग्नुहुन्थ्यो। सार्वजनिक यातायातमा हिँड्दा उहाँले चाल पाउनुभयो, "यो देशमा सबैभन्दा बढी गाली सांसदले खाँदारहेछन्।"
उहाँलाई सांसद भन्ने थाहा पाएपछि गाली गर्नेहरूको अनुहार रातोपिरो हुन्थ्यो, तर उहाँ मुसुक्क हाँस्नुहुन्थ्यो मात्र। उहाँको बुझाइ थियो: "देशको वास्तविक अवस्था थाहा पाउन सार्वजनिक यातायात नै चढ्नुपर्छ।"
उहाँले आफ्नो कार्यकालमा मन्त्री पदको प्रलोभनलाई अस्वीकार गर्दै आफ्नो क्षेत्रको विकासलाई प्राथमिकता दिनुभयो।
 * तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाले 'परियोजना अगाडि नबढाउनू, बरु मन्त्री दिऊँला' भनी प्रस्ताव गर्दा पनि उहाँले अस्वीकार गर्नुभयो।
 * उहाँले कालीगण्डकी जलविद्युत् परियोजनालाई अगाडि बढाएर आफ्नो क्षेत्रमा बिजुली, यातायात (बाटो खन्ने कार्य), र शिक्षाको विकासमा सक्दो प्रयत्न गर्नुभयो।
 * "जलस्रोतको विकासले नै नेपालको उन्नति हुन सक्छ" भन्ने उहाँको दृढ धारणा थियो।
💰 भ्रष्टाचार विरोधी आन्दोलन र राजनीतिक सम्पत्ति
०४८, ०५६ र ०६३ गरी तीन पटक सांसद बनेका शंकर पाण्डेको नेतृत्वमा दोस्रो कार्यकालमा भ्रष्टाचारविरोधी संसद् समूह बन्यो।
 * यो समूहले प्राडो–पजेरो काण्ड (भन्सार छुटमा विलासी गाडी किन्ने सुविधा) को विरोध गर्‍यो।
 * सांसदले पाउने भत्ताको नियम पनि यही समूहका कारण खारेज भयो।
 * उहाँको भनाइ छ: "देश विकास नहुनुमा नेताको विलासी जीवनशैली र भ्रष्टाचार हो।"
शंकर पाण्डेले राजनीतिबाट सम्पत्ति रित्याएका छन्। उनका समकालीन सांसदहरूले शहरमा अग्ला भवन ठड्याए पनि उहाँ शहरमा आउँदा कान्छी छोरीसँग डेरामा बस्नुहुन्छ वा प्रायः गाउँतिरै खेती किसानीमा रमाउनुहुन्छ।
😥 वर्तमानको छटपटी
८३ वर्ष पुगिसकेका शंकर पाण्डे अहिले पनि कांग्रेसका सक्रिय सदस्य छन्। ०६३ सालपछि उहाँले टिकट पाउनुभएन। उहाँ भन्नुहुन्छ, "चुनाव महँगो भएकाले मैले टिकट किन्न सकिनँ।" उहाँलाई अहिले पनि छटपटी छ— विदेशिएका ४० लाख युवा, सत्तामा आसीन गलत मान्छेहरूको कठोरता, र विलासी सवारीसाधनमा चढेर भाषण गर्न तम्सनेहरू देखेर उहाँलाई लागिरहन्छ, "गलत मानिसले देश बर्बाद गरे।"
शंकर पाण्डेको जीवन त्याग, जनताप्रतिको प्रतिबद्धता र सैद्धान्तिक राजनीतिका लागि एउटा अविस्मरणीय गाथा हो।