स्याङ्जा वालिङ

         जलवायु परिवर्तनले विश्वभर हलचल ल्याईरहेको छ । विश्वमा जलवायु परिवर्तनहरु संगै,हिमनदी फुट्ने लगायतका अस्वभाविक प्राकृतिक संकेत तथा घटनाहरु घटिरहेको छ ।  पानीका मूलहरु सुक्दै र  घट्दै गएको छ । तर पानीको माग बढिरहेको छ । विभिन्न खाले प्राकृतिक संकटहरु बाट समाधान पाउनका लागि पनि यस्ता अवधारणाहरु अगाडि सारिएको छ ।  यसै सन्दर्भमा, वालिङ नगरपालिकाले नेपाल पानी सदुपयोग फाउन्डेसन र द एशिया फाउन्डेसनसंगको सहकार्यमा  पानी भरण पोखरी (रिचार्ज पोखरी) निर्माण गर्ने अभियान सुरु गरेको हो । हालसम्, वालिङमा ८ वटा रिचार्ज पोखरी निर्माण सम्पन्न भएर बर्खे पानी जम्मा हुन थाली सकेको छ।
जलस्रोत संरक्षणतर्फ महत्वपूर्ण कदम बढ्दो जलवायु परिवर्तन र सुक्दै गएका पानीका स्रोतहरूलाई पुनर्जीवित गर्न नगरपालिकाको प्रयासलाई साथ दिन नेपाल पानी सदुपयोग फाउन्डेसनले हालै 'नमूना अभ्यास प्रदर्शनी (Good Practice demonstration)'  सम्पन्न गरेको छ। सोही अभ्यास अन्तर्गत वालिङ नगरपालिका र गल्याङ नगरपालिकामा नमूना रिचार्ज पोखरी निर्माण कार्य सम्पन्न भएका छन। सम्पन्न भएका स्थानमा रिचार्ज पोखरीको महत्त्व दर्शाउने सूचनापाटी (sign board) पनि स्थापना गरिएको छ।

उक्त पोखरीहरू भू–जल पुनर्भरणका माध्यम बनेर भूमिगत पानी स्तर संरक्षण, वर्षाको पानीको सदुपयोग, र पानी अभावका समस्याबाट समुदायलाई दीर्घकालीन राहत दिलाउने उद्देश्यले निर्माण गरिएका हुन्।  यसै सिलसिलामा वालिङ नगरपालिका–११, बाहुनथानमा सम्पन्न रिचार्ज पोखरीको स्थलगत अवलोकन तथा सूचनापाटी टाँस्ने कार्यक्रममा वालिङ नपा–११ का वडा अध्यक्ष दण्ड पाणी पङेनी, नगरपालिका रोजगार शाखा प्रमुख पवन बस्याल, वालिङ–६ का वडा सदस्य नन्दुराज अर्याल, गल्याङ नगरपालिकाका प्रतिनिधि तथा स्थानीय समुदायका सदस्यहरूको सक्रिय सहभागिता रहेको थियो।

कार्यक्रममा बोल्दै रोजगार शाखा प्रमुख पवन बस्यालले भन्नुभयो-  “यो अत्यन्तै सराहनिय र स्थायित्वमुखी काम हो। यसले पानी अभावका समस्या समाधान गर्न ठूलो योगदान पुर्‍याउँछ। पालिका स्तरमै यस्ता कार्य विस्तार गर्न पहल गरिनेछ।” यसका लागि वडा अध्यक्ष दण्डपाणी पङेनीले नेपाल पानी सदुपयोग फाउन्डेसनप्रति आभार व्यक्त गर्दै भन्नुभयो - “समुदायको सहभागितामा सम्पन्न यो कार्यले स्थानीय स्तरमै जलस्रोत संरक्षणको सन्देश फैलाएको छ। अब पालिकाले पनि यस्ता महत्वपूर्ण कार्यलाई आफ्नै योजना र बजेटमार्फत निरन्तरता दिनु पर्दछ।”

प्रदर्शनीकै सिलसिलामा उक्त फाउन्सेनसले 'अन्तर–पालिका असल अभ्यास प्रदर्शन अन्तर्गत गल्याङका प्रतिनिधिलाई वालिङमा र वालिङका प्रतिनिधिलाई गल्याङमा भएका कार्यहरुको अवलोकन भ्रमण गराएको छ। यसबाट एकअर्काका कार्यहरू अवलोकन गर्दै अनुभव आदान–प्रदान गर्न र सिक्न अवसर प्रदान गरेको थियो। नेपाल पानी सदुपयोग फाउन्डेसनकी वालिङ सामाजिक परिचालक बिना रेग्मीले यस विषयमा जानकारी गराउँदै भन्नुभयो - “समुदायको सक्रिय सहभागिताले मात्र जलस्रोत संरक्षण सम्भव छ। हामीले स्थानीय स्तरमा व्यवहारिक अभ्यासहरू विस्तार गर्दै दिगो पानी व्यवस्थापनको दिशा तय गरिरहेका छौं। अहिले केही पोखरीहरू हाम्रो पहलमा बनेका छन्, अब बाँकी समुदाय आफैंले निर्माण गर्न थालेका छन्। पालिकाको साथ र सहयोग पनि अत्यन्त सकारात्मक छ। वालिङ–६, ११ र १२ बाट सुरु भएको यो अभियान अब सम्पूर्ण १४ वटा वडासम्म पुर्याउने योजना रहेको बुझिएको छ ।

नव निर्मित पानी भरण पोखरीले बर्खामा बगेर खेर जाने पानीलाई जमिनमा सोस्न र स्थानीय पानीका मूल दीग बनाउन योगदान पुर्याउने विश्वास लिईएको छ। सो कार्यको लागि फाउण्डेसनले विविध विषयका विद्वानहरुलाई परिचालन गरेर यहाँको भू तथा जलाधारको प्रारम्भिक अध्ययन सम्पन्न गरी सकेको छ। यस्ता प्रयासहरूले जलवायु परिवर्तनका चुनौतीबीच स्थानीय समुदायमा पानीको दिगो व्यवस्थापन र संरक्षणप्रति सचेतना र स्वामित्व दुवै जगाउने अपेक्षा गरिएको छ।